Aktivna zona podržala inicijativu: Obrazovanje mora ostati sekularno – škole su mjesto znanja, a ne podjela
Organizacije civilnog društva oštro se protive inicijativi za uvođenje vjeronauke u obrazovni sistem Crne Gore, smatrajući da je takav prijedlog suprotan principima sekularnosti (vjerske neutralnosti javnih institucija), temeljnim ustavnim vrijednostima i najboljim interesima djece i mladih.
Smatramo da obrazovni sistem mora ostati prostor zajedništva, učenja i razvoja, a ne podjela i segregacije po vjerskoj osnovi.
Vjerska nastava je izričito zabranjena u javnim obrazovnim ustanovama u Crnoj Gori (čl. 5 Opšti Zakon o obrazovanju i vaspitanju), a inicijativom se sada traži ukidanje te zabrane i uvođenje vjeronauke u osnovne i srednje škole.
Prema Ustavu Crne Gore i važećim zakonima o obrazovanju, Crna Gora je sekularna država, u kojoj su vjerske zajednice odvojene od države. Prema tome, i državni obrazovni sistem takođe mora ostati sekularan.
Mora se uzeti u obzir da se u državnim školama izučavaju predmeti koji su utemeljeni u naučnim disciplinama. Nauke saznanja stiču kroz naučna istraživanja, koja podstiču sumnju i konstantnu doradu, i koja su otvorena za intervencije i bolje dokaze. Vjerska učenja, suprotno tome, zasnivaju se na dogmi, nepobitna su, ne dozvoljavaju sumnju i insistiraju na vjeri. Smatramo da je u jednom cjelovitom sistemu obrazovanja djece nedopustivo imati cjeline zasnovane na pristupima koji su međusobno suprotstavljeni.
Mnogo korisnije za djecu i mlade je građansko vaspitanje i obrazovanje, koje uključuje kritičko mišljenje, etiku, medijsku pismenost, inkluziju i vještinu nenasilne komunikacije. Tim sadržajima treba kroz reformu obogatiti nastavne programe, umjesto vjerskih dogmi.
Posebno zabrinjava činjenica da je Skupština Crne Gore ovoj inicijativi dala status prioriteta, uprkos negativnim stavovima stručne javnosti, dijela institucija i organizacija civilnog društva, kao i činjenici da za njeno razmatranje ne postoji ni stručna ni društvena opravdanost.
Kada je Skupština Crne Gore 2023. godine uvela mehanizam E-peticija, to je bio pozitivan korak ka aktivnijem učešću građana i građanki u procesima donošenja odluka. No, izostalo je zakonsko definisanje obaveze Skupštine u vezi sa peticijama koje dobiju dovoljno potpisa da bi bile procesuirane, odnosno 6000 potpisa i više. U praksi ovo znači da Skupština ima pravo da odbije svaku peticiju koju ne smatra prioritetnom, čemu smo već svjedočili, jer su se u međuvremenu samo četiri peticije našle pred nadležnim skupštinskim odborima, od ukupno sedam koje su podržane s najmanje 6000 potpisa.
Peticija za uvođenje vjeronauke u škole, koja je pokrenuta 11. marta ove godine, već 19. marta je imala dovoljan broj potpisa. Skupština je zakazala sjednicu nadležnog Odbora za prosvjetu, nauku, kulturu i sport već za 16. april, čime je oborila svoj rekord za ažurno postupanje kada je riječ o pristiglim peticijama i napravila svojevrsni presedan, budući da su odlučili da razmatraju otvorenu peticiju za koju se još uvijek prikupljaju potpisi prije isteka roka, koji je prema sajtu E-peticije Skupštine Crne Gore 10. maj 2025. godine.
Ministarka prosvjete, nauke i inovacija Anđela Jakšić-Stojanović, iz najveće partije u vlasti Pokreta Evropa sad (PES), smatra da vjeronauka nije potrebna u obrazovnom sistemu, a to mišljenje je dijelio i njen prethodnik, Miomir Vojinović, iz tada i sada vladajuće Socijalističke narodne partije (SNP). Međutim, za predsjednika nadležnog skupštinskog odbora, Nikolu Rovčanina (Demokrate) to je sada prioritet.
Ranije su i iz Zavoda za školstvo naveli da je pitanje religije u sistemu obrazovanja već prikladno uređeno, budući da djeca imaju priliku da o religiji uče kroz izborni predmet istorija religije, koji je dostupan u devetom razredu osnovne škole i u srednjim školama.
Kroz predmet istorija religije sva djeca imaju priliku da zajednički uče o svim religijama i njihovim običajima, čime se podstiče interkulturalizam i zajedništvo, dok bi vjeronauka odvojila djecu vjernika od djece ateista, a i djecu vjernika dodatno razdvojila na različite vjeroispovijesti, čime bi se dodatno naglasile podjele zasnovane na etničkoj i vjerskoj distanci u crnogorskom društvu, koje su već izražene.
Za porodice koje žele vjersko obrazovanje za svoju djecu, vjerske zajednice već organizuju vjersku nastavu u svojim objektima.
Obrazovno-vaspitni sistem mora ostati mjesto gdje se djeca ne razdvajaju ni po jednom osnovu, već zajednički uče, rastu i razvijaju vještine zajedničkog života u demokratskom društvu, koje je etnički, kulturno i religijski raznoliko.
Organizacije civilnog društva koje stoje iza ovog protesta:
- Akcija za ljudska prava (HRA)
- Centar za građansko obrazovanje (CGO)
- Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA
- Prosvjetna zajednica Crne Gore
- Agora Femina
- Asocijacija SPEKTRA
- Centar za istraživačko novinarstvo (CIN-CG)
- Crnogorski PEN centar
- Crnogorska LGBTIQ asocijacija Kvir Montenegro
- Fakultet za crnogorski jezik i književnost (FCJK)
- KOD
- Žuta kornjača – Normalizuj.me
- Opštinsko udruženje multiple skleroze Bijelo Polje
- Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore (UMHCG)
- Prima
- Juventas
- Agencija za lokalnu demokratiju
- Ipso Facto
- Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM)
- Društvo crnogorskih izdavača
- Ekološki pokret Ecopatriotizam
- Centar za monitoring i istraživanje (CeMI)
- Centar za afirmaciju RE populacije (CAREP)
- Crnogorski ženski lobi
- Centar za demokratsku tranziciju (CDT)
- Centar za građanske slobode (CEGAS)
- Udruženje pravnika Crne Gore
- Centar za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO)
- Sociološki centar Crne Gore (SOCEN)
- LINK – Crnogorska mreža za smanjenje štete
- Centar za kulturu Bihor
- Udruženje „Štrpci – Protiv zaborava“
- Gradionica
- Expeditio
- Prazan prostor
- Crnogorski komitet pravnika za zaštitu ljudskih prava
- Centar za ženska prava (CŽP)
- Korifej teatar
- Kalem
- Monte Lingva
- Društvo profesionalnih novinara Crne Gore (DPNCG)
- Udruženje profesora istorije Crne Gore – HIPMONT
- Sigurna ženska kuća (SŽK)
- Institut za medije Crne Gore (IMCG)
- Pravozastupnik
- Antifašisti Cetinja
- Institut za rodnu ravnopravnost “Dulcinea”
- Ulcinj Info
- Novi Horizont
- HUSEIN PAŠA
- Centar za multimedijalnu produkciju (CEZAM)
- Udruženje psihologa Crne Gore
- Poligon za žensku izuzetnost – Sofija
- Aktivna zona
- Dr Martin Schneider-Jacoby Association –MSJA
- Eduko Plus
- Balkanski sektor
- Bona Fide Pljevlja
- Savez za djecu i mlade – Kuća
- Forum MNE
- Forum Bošnjaka Crne Gore
- Centar za ekonomske i evropske studije (CEES)
- ERA – Savez za jednaka prava LGBTI osoba na Zapadnom Balkanu i u Turskoj
- SOS Rožaje
- Centar za obuku i obrazovanje
- Centar za romske inicijative
- Monitoring Group Ulcinj – MogUL
- ALFA Centar
- Udruženje LBTQ žena „Stana“
- Djeca Crne Gore
- Crnogorsko udruženje studenata političkih nauka – MAPSS
- Romska organizacija mladih “Koračajte sa nama – Phiren Amenca“
- Alumni akademija Pravnog fakulteta Univerziteta Crne Gore
- Fondacija za promovisanje nauke – Prona
- Crnogorski kulturni krug
- Naša akcija
- NOVA Centar za feminističku kulturu
- Most Kulture
- SOS telefon za žene i djecu Nikšić
- Moja šansa je i tvoja šansa
- Srce
- MULTIMEDIAL Montenegro
- Socijalna pravda – Social justice
- Udruženje roditelja djece i omladine sa smetnjama u razvoju “OAZA”
- 35 mm
- Potreba – Need
- Građanska inicijativa “21. maj“
- Plan B
- Internacionalna policijska organizacija Crne Gore
- Sistem
- Dina Bajramspahić, građanska aktivistkinja
- Jovana Marović, građanska aktivistkinja
- Goran Đurović, građanski aktivista
- Dragoljub Vuković, novinar i građanski aktivista
- Tamara Milaš, građanska aktivistkinja
- Dušan Pajović, građanski aktivista
- Aleksandar Dragićević, građanski aktivista